تحلیل ظرفیت رسیدگی و انطباق اقشار جامعه شهری در مقابل بحران‌های محیطی با تاکید بر امنیت روانی و پدافند غیر عامل (مطالعه موردی شهر کرمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید باهنر کرمان دانشکده ادبیات بخش جغرافیا و برنامه ریزی شهری

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

3 دانشیار گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه آزاد اسلامی- واحد یزد

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی- واحد یزد

چکیده

کاهش بحران و نیل به توسعة پایدار و جوامع تاب‌آور نیازمند شناخت و تحلیل درستی از ماهیت و ابعاد چندگانة ظرفیت رسیدگی و انطباق جوامع و گروه‌ها در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) می‌باشد؛ که به عنوان گام سوم از فرایند آسیب‌پذیری شهرها در برابر خطر زلزله معرفی شده است و بر توانایی در رسیدگی و واکنش در برابر خطر زلزله تاکید می‌کند و آن را تابعی از شرایط اقتصادی- اجتماعی می‌داند. در این پژوهش مفهوم ظرفیت رسیدگی و انطباق در پنج بعد و 15 متغیر تعریف عملیاتی شد. وزن شاخص‌ها و ابعاد نیز از طریق روش AHP گروهی به دست آمد. داده‌های مورد نیاز نیز از طریق روش میدانی- پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه خانوار و کارشناس گردآوری شدند. برای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شد. نمونه‌گیری نیز به روش طبقه‌ای-تصادفی انجام شد. تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها نیز از طریق مدل تصمیم‌گیری چند معیاره، تحلیل واریانس یکطرفه، آزمون توکی و روش همبستگی اسپیرمن انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد اقشار پایین و متوسط شهر کرمان با نمرات میانگین به ترتیب 02/37 و 38/40 از ظرفیت رسیدگی و انطباق کمی در برابر خطر زلزله برخوردار هستند. هم‌چنین اقشار بالای شهر کرمان با میانگین 04/52 از ظرفیت رسیدگی و انطباق متوسطی در برابر خطر زلزله برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Capacity of Adaptation of Urban Community Groups to Environmental Crises with Emphasis on Psychological Security and Civil Defense (Case Study of Kerman)

نویسندگان [English]

  • mostafa khabazi 1
  • Omid Rahimi 2
  • ali Almodarsi 3
  • Maryam Nohe sara 4
1 Shahid Bahonar University of Kerman Faculty of Literature Department of Geography and Urban Planning
2 Master of Geography and Urban Planning and political expert at Faryab Governorate
3 Associate Professor, GIS&RS Department,Yazd Branch, Islamic Azad University
4 Ph.D. Student, Department of Geography and urban planning, Islamic Azad University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Disaster reduction and the achievement of sustainable development and community resilience requires the recognition and analysis of the multiple dimensions of the capacity to handle and adapt communities and groups to natural hazards (earthquake) that is introduced as the third step in the process of vulnerability of cities against earthquake hazards and emphasizes the ability to handle and respond to earthquake hazards and considers it to be a function of socioeconomic conditions. The concept of handling capacity and adaptation was defined in five dimensions and 15 variables. The weight of the indexes and dimensions was also obtained by group AHP method. Required data were also collected through a field survey and using a household and expert questionnaire. Cochrane method was used to determine the sample size. Sampling was done by stratified random method. Data analysis and hypothesis testing were performed through multi-criteria decision making, one-way ANOVA, Tukey's test and spearman correlation method. The results of this research show that the lower and middle strata of Kerman have average scores of 37.02 and 40.38, respectively, of the capacity to handle and have little adaptation to the earthquake risk. Also, the upper strata of Kerman have an average of 54.50% of the capacity to handle and moderate adaptation to earthquake risk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Capacity of Adaptation
  • Socioeconomic conditions
  • Social Capital
  • Urban community strata

مراجع

احدنژاد روشتی، محسن. (1389). ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله (نمونه موردی شهر زنجان)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شماره هفتم، 93-71.
احدنژاد، محسن.، زلفی، علی.، نوروزی، محمد جواد. و جلیلی، کریم. (1390). ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله: نمونه موردی (شهر خرمدره)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال سوم، شماره 7، 98-81.
پریشان، مجید.، پور طاهری، مهدی.، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. و عسکری، علی. (1392). رتبه‌بندی و سنجش سطح آسیب‌پذیری سکونت‌گاه‌های روستایی در برابر ریسک زلزله (مطاله موردی: مناطق روستایی استان قزوین)، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره هفدهم، شماره 3، 25-1.
حافظ‌نیا، محمدرضا. (1377). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، و دیگران .(1388). تحلیلی بر دیدگاه‌های نظری آسیب‌پذیری جامعه نسبت به مخاطرات طبیعی، فصلنامه مدری علوم انسانی، دوره 13، شماره1.
شماعی، علی.، عظیمی، آزاده.، فرجی ملایی، امین. (1390). بررسی و تحلیل سلسله مراتب آسیب‌پذیری محلات شهر بابلسر به منظور کاهش خطرات زلزله، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 17، شماره 20، 127-108.
عبدالرضا افتخاری و همکاران. (1387). تحلیلی بر دیدگاه‌های مفهومی آسیب‌پذیری جامعه نسبت به مخاطرات طبیعی. مجله مدرس علوم انسانی، شماره 60، ویژه نامه تابستان.
عبداللهی، مجید. (1383). مدیریت بحران درنواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
فراهانی، حسین.، عینالی، جمشید.، و قاسمی ویری، حمید. (1393). نقش توسعه ظرفیتی در مدیریت کاهش خطر زلزله در مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ابهر، دهستان سنبل آباد)، مسکن و محیط روستا، شماره 145،74-63.
قدیری، محمود. (1392). نقش دانش و نگرش ریسک در تبیین تفاوت‌های آسیب‌پذیری اجتماعی شهر تهران در برابر زلزله، جغرافیا و امایش شهری- منطقه‌ای،سال سوم، شماره 6، 16-1.
قدیری، محمود. و سمندری، امید. (1392). تحلیل تفاوت میزان آسیب‌پذیری فیزیکی بافت‌های منظم و ارگانیک شهر کرمان در برابر خط زلزله، پنجمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران‌های طبیعی، تهران.
وزین، نرگس. (1386). نقش دانش بومی و نوین درکاهش آسیب­های محیطی در روستا­ها (مطالعه موردی بخش خورش رستم)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
 
Berberian, M. (1976). Contribution to the seismotectonic of Iran, Part II, Geol. Sur. Iran, Part II, Rep. No. 39.
Berberian, M. (1981). Active faulting and tectonics of iron. Geodynamics series, Vol. 3, pp.33-69.
 Berberian, M. (1983). Continental deformation in the Iranian Plateau, Contribution to the seismotectonic of Iran. Part IV, Geol. Sur. of Iran, Rep. No.
Berberian, M. (1994). Natural hazards and the first earthquake catalogue of Iran, V. 1: Historical hazards in iran prior to 1900. International Institute of Earthquake Engineering and Seismology, p.603.
Berberian, M. (2005). The 2003 Bam Urban Earthquake: A Predictable Seismotectonic Pattern Along the Western Margin of the Rigid Lut Block, Southeast Iran. Earthquake Spectra, Vol. 21, No. S1, pp. S35-S99.
 Berberian, M., Jackson, J. A., Fielding, E., Parsons, B. E., Priestley, K., Qorashi, M., Talebian, M., Walker, R., Wright, T. J., Baker, C. (2001). The 1998 March 14 Fandoqaearthquake (Mw 6.6) in Kerman province, south east Iran: re-rupture of the 1981 Sirch earthquake fault, triggering of slip on adjacent thrusts and the active tectonics of the Gowk fault zone. Geophysical Journal International, 146, pp. 371-398.
 Berberian, M., King, G.C.P. (1981). Towards a palaeogeography and tectonic evolution of Iran. Can. J. Earth. Sci., 18, 210-265.
Berberian, M., Yeats, R.S. (1999). Patterns of historical earthquake rupture in the Iranian plateau. in: Bulletin of the Seismological Society of America, Vol. 89, No. 1, pp. 120-139.
Bhandari, R. B., Okada, N., Yokomatsu, M. and Ikeo, H. (2010). Building a Disaster Resilient Community through Ritual Based social Capital: A Brief Analysis of Finding from the Case Study of Kishiwada, Annuals of Disaster Prevntion, Kyoto Univ., No. 53B, pp 137-148.www.dpri. kyotou. ac.jp/nenpo/no53/ ronbunB/a53b0p16. Pdf
Blaikie, P. Cannon, T. Davis, I. and Wisner, B. (2005) AT RISK: Natural hazards, people’s vulnerability, and disasters, Taylor & Francis e-Library.
Brunie, A. (2009). Meaningful Distinctions within a Concept: Relational, Collective, and Generalized Social Capital, Social Science Research, Vol. 38, Issue 2, pp. 251-65.
Charvériat, C. (2000). Natural Disasters in Latin America and the Caribbean: An Overview of Risk, Inter-American Development Bank, Research Department Working papers series; 434, October 2000.
ESCAP & UNISDR. (2011). Protecting Development Gains; Reducing Disaster Vulnerability and Building Resilience in Asia and the Pacific, The Asia-Pacific Disaster Report. http://www.unisdr.org/we/inform/ publications /16132
GTZ, V. (2005). Linking Poverty Reduction and Disaster Risk Management. Eschborn: German Technical Co-operation (GTZ).
http://www.scarp.ubc.ca/sites/default/files/NakagawaShaw.pdf
Khanh, H. L. P. (2011). The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal of ThuaThien Hue province. Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural sciences, Master Thesis No 56.
Nakagawa, Y & Shaw, R. (2004). Social capital: A missing link to disaster recovery, International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 22(1): 5.
Talebian, M., Biggs, J., Bolourchi, M., Copley, A., Ghassemi, A., Ghorashi, M., Hollingsworth, J., Jackson, J., Nissen, E., Oveisi, B., Parsons, B., Pristley, K., Saiidi, A. (2006). The Dahuiyeh (Zarand) earthquake of 2005 February 22 in central Iran: reactivation of an intramountain reverse fault. Geophysical Journal International, 164: 137-148.
UNDP. (2004). the links between disaster and development are elaborated in detail in the UNDP’s 2004 report Reducing Disaster Risk: A challenge for development, new york.
UNISDR. (2009). Terminology on Disaster Risk Reduction, published by the United Nations International Strategy for Disaster Reduction, Geneva, Switzerland, accessed on the Jun/2014. http://www.unisdr .org/files/ 7817 UNISDRTerminologyEnglish.pdf.
Wisner, B. (2003). Chapter 13: Disaster Risk Reduction in Megacities: Making the Most of Human and Social Capital. In the: Building Safer Cities: The Future of Disaster Risk, Edited by kreimer, A., Arnold, M and Carlin, A., The International Bank for Reconstruction and Development /The World Bank, Washington, DC. Internet www.worldbank.org
World Bank. (2001). World Development Report 2000/2001. Attacking Poverty, New York, Oxford University Press.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار