تحلیل جایگاه بازدارندگی دفاعی در سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران در پرونده هسته‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام علی (ع)، تهران، ایران.

2 دانش آموخته دکتری روابط بین الملل و مدرس دانشگاه امام علی (ع)، تهران، ایران

3 دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی و مدرس دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران

چکیده

بازدارندگی ازجمله مفاهیم راهبردی است که به معنی جلوگیری از بروز اقدام‌های تهدیدآمیز از راه تهدید کردن و نمایش قدرت می‌باشد و در هر دو حوزه استراتژى و دیپلماسى کاربرد دارد. در این پژوهش بازدارندگی دفاعی در سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران در پرونده هسته‌ای مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این خصوص جایگاه بازدارندگی دفاعی در سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران در پرونده هسته‌ای ایران از زمان شکل‌گیری پرونده‌ هسته‌ای تا برنامه جامع اقدام مشترک(برجام)، در دولت های هشتم تا یازدهم به صورت کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفته است. پژوهش حاضر از نظر روش­ شناسی توصیفی قلمداد می شود و محققین سعی دارند با تحلیل توصیفی پرونده هسته­ای ایران نقش و جایگاه آن را در بازدارندگی دفاعی کشور مورد ارزیابی قرار دهند. بنابراین هدف اصلی این پژوهش  تبیین تأثیر پیشرفت­های جمهوری اسلامی ایران در پرونده هسته­ای بر امنیّت ملّی کشور می‌باشد. نتایج ارزیابی پیمایشی در خصوص اینکه عامل اصلی شروع و پیگیری برنامه هسته‌ای ج.ا.ایران تا رسیدن به فناوری و تکمیل تکنولوژی چرخه سوخت هسته‌ای در همه سطوح، از سوی نظام ج.ا.ایران کدامیک از موارد: 1- امنیت هویتی، 2-امنیت نظامی(کسب بازدارندگی دفاعی) و3- امنیت اقتصادی بوده است؟ نشان می‌دهد که «کسب بازدارندگی دفاعی» در سیاست امنیت ملی دولت‌های مختلف ج.ا.ایران در پرونده هسته‌ای، نسبت به مقوله‌های هویت خواهی(امنیت هویتی) و ثروت خواهی(امنیت اقتصادی)، اثرگذاری کمتری داشته است. بنابراین، از منظر این پژوهش، هر چند امنیت نظامی و کسب بازدارندگی دفاعی جایگاهی محوری در سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران دارد اما -با توجه به اینکه ساخت تسلیحات هسته‌ای جایی در بازدارندگی دفاعی ج.ا.ایران ندارد- جایگاه امنیت نظامی و بازدارندگی دفاعی در سیاست امنیت ملی در برنامه و پرونده هسته‌ای، به مراتب کمتر از سایر مقوله های امنیت و به خصوص امنیت هویتی بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Defense Deterrence in the National Security Policy of the Islamic Republic of Iran in the Nuclear Case

نویسندگان [English]

  • Hossein Mahdian 1
  • Jalal Torkashvand 2
  • Kamel Moniri 3
1 Assistant Prof. in political sciences, Imam Ali University, Tehran, Iran
2 Lecturer at Imam Ali University, Tehran, Iran
3 Lecturer at AJA Command and Staff University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Deterrence is one of the strategic concepts that means preventing the occurrence of threatening actions by threatening and displaying power and is used in both the field of strategy and diplomacy. In this study, defense deterrence in the national security policy of the Islamic Republic of Iran in the nuclear case has been studied and analyzed. In this regard, the position of defense deterrence in the national security policy of the Islamic Republic of Iran in the Iranian nuclear file from the time of the formation of the nuclear file to the Comprehensive Joint Action Plan (JCPOA) has been evaluated. The results of a survey evaluation show that "acquisition of defense deterrence" in the national security policy of different governments of the Islamic Republic of Iran in the nuclear case, has had less effect than the categories of identity (identity security) and wealth (economic security). Therefore, from the perspective of this study, although military security and defense deterrence have a central place in the national security policy of the Islamic Republic of Iran, but - given that the construction of nuclear weapons has no place in the defense deterrent of the Islamic Republic of Iran - military security And defense deterrence in national security policy in the nuclear program and case has been far less than other categories of security, especially identity security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defense Deterrence
  • National Security Policy of the Islamic Republic of Iran
  • Nuclear Case

مراجع

  • اچ. کستر، جورج و دیگران(1386)، استفاده‌های غیر سنتی از نیروی نظامی، ترجمه: محمد علی متقی نژاد، تهران پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • ازغندی، علیرضا (1390)، مسائل نظامی و استراتژیک معاصر، تهران، سمت.
  • ام. الیوت، جفری و رجینالد، رابرت (1378)، فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک. ترجمه‏ی میرحسین رئیس زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.

·      البرادعی، محمد(1395)؛ مذاکرات هسته ای با ایران در دوره بوش، تهران، روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ چاپ:27/10/1395 کد خبر: DEN-1087182.

  • بصیری، محمد علی(1380) تحولات مفهوم امنیت ملی، تهران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال چهارم، شماره اول و دوم، فروردین و اردیبهشت.
  • بوزان، باری و دیگران(1386)، چارجوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه: علیرضا طیب، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی .
  • بینائیان،اباذر. (1399). نقش سیاست بر تقویت انسجام و هویت ملی مطالعه موردی: سیاست انرژی هسته‌ای ج.ا.ایران، فصلنامه بین المللی ژئوپلتیک، شماره3، بهار.
  • جعفری، علی اکبر و جانباز، دیان. (1395). تنوع گفتمانی در سیاست خارجی ج.ا.ایران و وجوه دیپلماسی نوین هسته‌ای، تهران، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی راهبردی سیاست، سال چهارم، شماره 16، بهار، شماره پیاپی 46.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و عطایی، مهدی.(1393). گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم، تهران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، شماره اول، بهار، شماره مسلسل 63.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (1391). نوواقع‌گرایی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تهران، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم، شماره 1.
  • ربیعی، علی. (1386). مقدّمه‌ای بر امنیّت ملّی در جهان سوم، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
  • رستمی، فرزاد و غلامی حسن آبادی، مسلم. (1394). امنیت هستی شناختی و استمرار مناقشه هسته‌ای ایران و غرب، فصلنامه سیاست جهانی، دورة چهارم، شمارة اول.
  • روشندل، جلیل. (1384). امنیت ملی و نظام بین المللی، تهران، سمت، چاپ سوم.
  • ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ، ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ. و ﺗﻮﭘﭽﯽ، ﻣﯿﻼد. (1394). ﻣﻘﺎﯾﺴﮥﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻫﺴﺘﻪای اﯾﺮان در دوران اﺻﻼﺣﺎت و اﺻﻮلﮔﺮاﯾﯽ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی راهبردی سیاست، سال چهارم، شماره 13، تابستان، شماره پیاپی 43.
  • طباطبایی، سیدمحمد، منتظری، حمیدرضا. (1397). مقایسه سیاست خارجی بوش و اوباما در قبال پرونده هسته ای ایران،پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل، سال 7،شماره1.
  • عبد الله خانی. (1386). نظریه‌های امنیت، تهران، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.
  • عسگرخانی، ابومحمد. (1377). سیری در نظریه‌های بازدارندگی، خلع‌سلاح و کنترل تسلیحات هسته‌ای، مجلة سیاست دفاعی، شماره 25.
  • عسگری، محمود. و مهدیان، حسین. (1395)، قدرت دریایی و بازدارندگی ج.ا.ایران، تهران، نشر انتخاب.
  • کریمی فرد، حسین. و بینش فر، علیرضا. (1399). آثار سیاسی فناوری هسته‌ای بر قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران، مجله سیاست، دوره 50، شماره1.
  • ماندل، رابرت. (1387). چهره متغیّر امنیّت ملّی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم.
  • محمدی، مجتبی. (1391). نقش آمریکا در سیاست‌های اروپا و روسیه در مورد برنامه هسته‌ای ایران، رساله دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  • مشیرزاده، حمیرا. (1382). جزوه تئوری‌های جدید در روابط بین‌الملل، تهران، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  • منتظران، جاوید. و تاج آبادی، حسین. (1395). بررسی اهداف و اصول امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری (حفظه الله)، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال ششم، شماره چهارده.
  • مهدیان، حسین. (1391). بررسی و تحلیل عوامل ژئوپلیتیک مؤثر بر بازار نفت، ماهنامه خلیج فارس و امنیت، سال پانزدهم، آبان، شماره 162.
  • مهدیان، حسین. (1392). ژئوپلیتیک و امنیت ملی ج.ا.ایران، تهران، انتشارات فرماندهی و ستاد ارتش.
  • مهدیان، حسین. (1396). سیاست امنیت ملی جمهوری اسلامی ایراندر پرونده هسته‌ای، دانشگاه اصفهان، رساله دکتری در رشته علوم سیاسی.
  • مهدیان، حسین.، آقاحسینی، علیرضا. و علی حسینی، علی. (1395). تحلیل بازدارندگی توانمندی‌های هسته‌ای ایران، فصلنامه دفاعی-راهبردی اندیشه نوین، سال اول، شماره اول.
  • نعمتی، امیر حسین. و مهدیان، حسین. (1394)، تحلیل جایگاه قدرت نظامی در تأمین بازدارندگی ملی، تهران، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، دوماهنامه اطلاعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره 131، آذر و دی.
  • نوربخش، سید هادی.، غفوری، سید محمد حسین. و ملکی، عباس. (1394). به کارگیری نظریه بازی‌ها در تحلیل منازعه ایران و آمریکا با محوریت برنامه هسته‌ای ایران، تهران، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮد، ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر.

·      Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms. Joint Publication 1-02. (Washington, DC: DoD, 2012), 279.

  • Freedman, Lawrence (2004). Deterrence, Cambridge, Polity Press.
  • George, Alexander and Richard Smoke (1974). Deterrence in American Foreign Policy: Theory and Practice, New York, Columbia University Press.
  • Gray, Colin (Dec 1990). The Definitions and Assumptions of Deterrence, The Journal of Strategic Studies, Vol 13, No 4.
  • Kestutis, Paulauskas(2016). On Deterrence, Deterrence as a Complex and Nuanced Enterprise.
  • Knopf, Jeffrey W. (April 2010). The Fourth Wave in Deterrence Research, Contemporary Security Policy, Vol. 31, No.1
  • Lamarque ,Kevin (2020)" What Is the Iran Nuclear Deal? Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/backgrounder/what-iran-nuclear-deal.
  • Malka, Amos (20-23 jan 2008). “The Power of Weakness” vs. “The Weakness of Power” Asymmetrical Deterrence, The Eighth Herzliya Conference on the Balance of Israel’s National Security “Israel at Sixty: Tests of Endurance”, available at herzliyaconference.org.
  • Michael J. Mazarr (2018). Understanding Deterrence, ROND Corporation, Expert insights on a timely policy issue: https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE295.html
  • Morgan, Patrick (1983). Deterrence, A Conceptual Analysis, Beverly Hills, Sage.
  • Mousavian,Hossein (2018)" Building on the Iran Nuclear Deal for International Peace andSecurity"JournalforPeaceandNuclearDisarmament ,https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/25751654.2017.1420373.
  • OYAMA, KOSUKE ,JAPANESE ENERGY SECURITY AND CHANGING GLOBAL ENERGY MARKETS, KEIO UNIVERSIT Y,p 3, MAY 2000.
  • Prabhakaran, Paleri, National Security: Imperatives And Challenges (New Delhi: Tata McGraw-Hill, 2008), 521.
  • Robinson ,Kali (2021)” What Is the Iran Nuclear Deal?”, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/backgrounder/what-iran-nuclear-deal.

·      Soltani ,Fakhreddin and Ekhtiari Amiri, Reza (2010). Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution, Journal of Politics and Law, Vol 3, No 2.

  • Szpyra ,Ryszard(2014). Military Security within the Framework of Security Studies, the Institute of State Security, National Security Faculty, National Defense University in Warsaw, Poland.PP64-65.
  • Khamenei.ir

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار