خلیج فارس منطقه‌ای ژئوپولتیکی است که از زمان‌های گذشته در کشورهای جهان جایگاه والایی داشته است. تراکم کشورهای نفت‌خیز در این منطقه، اوضاع متشنج و ضعف داخلی کشورهای منطقه، متکی بودن به قدرت‌های خارجی، مجاورت ژئوپولتیکی با شبه قاره هند و نیز تمایز عمده در بافت و ساختار سیاسی - اقتصادی خلیج فارس از ویژگی‌های متمایز این منطقه در مقایسه با سایر مناطق ژئوپلتیکی جهان است، منطقه خلیج از زمان کشف و صدور نفت، و هم‌چنین تحولات در نظام‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی درکانون توجه قدرت‌های جهان مبدل کرده است. موقعیت حساس و استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه و وجود بحران‌ها و عدم ثبات سیاسی در کشورهای مجاور و وجود چالش‌های سیاسی با همسایگان استراتژیک باعث به وجود آمدن تهدیدهایی برای امنیت جمهوری اسلامی ایران می‌شود. ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین تهدید فرامنطقه‌ای است که حوزه نفوذ آن به این منطقه حساس و استراتژیک گسترده شده است. این مقاله در تبیین علل اهمیت خلیج فارس وتنگه هرمز برای امنیت ملی ایران و آمریکا است کهبا استفاده از روش AHP و مقایسه معیارهای موقعیت جغرافیایی، ذخایرعظیم نفت و گاز، بازارمصرف، نقش فرهنگی و ایدئولوژیکی، علل اهمیت خلیج فارس و تنگه هرمز برای امنیت ملی ایران وآمریکا تبیین می نماید.
Explaining the reasons for the importance of Persian Gulf and Hormoz strait in the security of I.R.I
نویسندگان [English]
mohammad taer
چکیده [English]
The Persian Gulf is a Geopolitical region which has been of great importance since the ancient. Too many oil-rich countries, the tense situation and internal weakness of states, their dependence on foreign countries, its geopolitical proximity with India, major distinction in the political – economic structure all make this region different from other geopolitical regions in the world. Persian Gulf has become the focus of attention of great powers of the world since oil was produced and because of political changes. Strategic location of Iran in the Middle East, different crisis and political instability in neighboring countries give rise to security threats. USA is the main trans regional threat which has influence on this strategic region and states. By using AHP method and comparing geographical criteria, this article tries to show the importance of Persian Gulf and Hormoz strait for the security of Iran and USA and to illuminate the reasons for its importance according to being massive oil and gas reserves, oil market, and role of cultural ideological considerations.
کلیدواژه‌ها [English]
Persian Gulf, Iran, USA, AHP method
مراجع
منابع
امیراحمدی هوشنگ(1384)، سیاست خارجی منطقه‌ای ایران(بخش اول)، ترجمه علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، سال هفتم، شماره12-11.
الهی همایون(1386)، خلیج فارس و مسائل آن، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژی، دانشگاه عالی دفاع ملی ستاد کل ن. م، تهران.
تهامی سیدمجتبی(1382)،دکترین و سیاستهای دفاعی امنیتی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.
حافظنیا محمدرضا(1371)،خلیج فارس ونقش استراتژیک تنگه هرمز،انتشارات سمت، چاپ اول.
حافظنیا محمدرضا و رومینا ابراهیم(1384)، تحول روابط ایران و عربستان و تاثیرآن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،شماره77.
حمیدینیا حسین(1381)، ایالات متحده آمریکا، وزارت امور خارجه ،تهران
جعفری ولدانی، اصغر(1384)، ژئوپلیتیک جدید دریای سرخ و خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه.
دومین سمینارخلیج فارس(1372)، مرکز مطالعات خلیج فارس، وزارت امور خارجه، چاپ اول.
ذوالفقاری مهدی (1384)، پیامدهای حضور آمریکا در منطقه، روزنامه رسالت.
رنجبر مقصود(1378)، ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده مطالعات راهبری، چاپ اول.
ساجدی امیر(1386)، ایران هسته ای وامنیت منطقه، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی وروابط بین الملل، پیش شماره چهارم.
سریع القلم محمود(1374)، شناخت خلیج فارس درقالب مبانی نظری، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، سال دهم، شماره اول و دوم.
سیمبر، رضا(1385)، دیپلماسی ایران وتحولات تازه منطقه خلیج فارس، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 211-212
ضیائی بیگدلی، محمدرضا(1385)،حقوق بینالملل عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ بیست و چهارم.
عبدالله‌خانی علی(1382)، کتاب آمریکا(2)(ویژه سیاستهای امنیتی ایالات متحده درعراق) ،گردآورنده شورای غیردولتی روابط خارجی مؤسسه فرهنگی مطالعات وتحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، تهران، انتشارات ابرار معاصر، چاپ اول.
عبدالله‌خانی علی(1383)، کتاب امنیت بین الملل1: فرصت‌ها، تهدیدات و چالش‌های فراروی امنیت ملی ج. ا. ایران، مؤسسه فرهنگی ومطالعات وتحقیقات بین الملل ابرارمعاصر، تهران، چاپ اول.
عبدالله‌خانی، علی(1384)، کتاب امنیت بین الملل3: فرصت‌ها، تهدیدات و چالش‌های فراروی امنیت ملی ج. ا. ایران، مؤسسه فرهنگی و مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، تهران، چاپ اول.
عزتی عزت اله(1366)، جغرافیای نظامی ایران، ،تهران، انتشارات دانشگاه افسری.
عزتی عزت اله، ناصر اقبالی(1388)، به سوی نظام امنیتی جدید در خلیج فارس.
مجتهدزاده، پیروز(1379)، ایده‌های ژئوپلیتیک و واقعیت‌های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده، تهران: نشرنی، چاپ اول.
واعظی غلامحسن،لطفی حیدر(1388)،همایش ملی جایگاه خلیج فارس درتحولات استراتژیک جهان،موسسه جغرافیایی وکارتوگرافی گیتاشناسی چاپ اول.
ابتدای صفحه