تبیین نقش منطقه ساحلی ایران در اقیانوس هند بر امنیت ملی کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

4 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

هدف: موقعیت ممتاز جغرافیایی و ژئوپلیتیکی مناطق ساحلی اقیانوسی، نقش مهمی در ارتقای قدرت و تأمین امنیت کشورها ایفا می‎کند. امروزه اهمیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی مناطق ساحلی اقیانوسی رو به افزایش است. این مناطق تأثیر چشمگیری بر منزلت ژئوپلیتیکی و جایگاه آنها در مناسبات بین‌‌المللی بر جای می‌گذارند. این پژوهش با هدف تبیین نقش منطقه ساحلی ایران در اقیانوس هند بر امنیت ملی انجام شده است.
روش: تحقیق از نوع بنیادی و کاربردی بوده، روش آن توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده‌‌ها و اطلاعات، از روش ترکیبی (کتابخانه‌‌ای و میدانی)، با بهره‌‌گیری از ابزارهای فیش‌‌برداری، پرسشنامه و مشاهده استفاده شده است.
یافته‌ها: در روش میدانی، جامعه آماری اعتبار سنجی مشتمل بر 12 نفر از اعضای هیئت علمی متخصص در حوزه تحقیق و جامعه آماری سنجش مشتمل بر 54 خبره بوده است. تحلیل داده و اطلاعات با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس انجام شده است
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد که ویژگی‌‌های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی مناطق ترکیبی ساحلی اقیانوسی (آبی و خشکی)، از طریق تأثیر بر شاخص‌‌های توسعه و نیز تغییر برایند قدرت ملی کشور، در قالب هفت عامل مکانی- فضایی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست‌محیطی و نظامی بر امنیت ملی تأثیر‌‌گذارند. ابعاد، مؤلفه‌‌ها و شاخص‌‌های تأثیر منطقه ساحلی اقیانوسی ایران بر امنیت ملی در قالب 79 شاخص احصا شده، وزن‌‌دهی، رتبه‌بندی و در قالب مدل معادلات ساختاری ترسیم شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the role of Iran's coastal region in the Indian Ocean on the country's national security

نویسندگان [English]

  • Hosein Hasani Sadi 1
  • Mohammad Reza Hafeznia 2
  • Gholamali Rashid 3
  • Ebrahim Romina 4
1 PhD student in political geography, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Professor of Political Geography and Geopolitics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Professor of Political Geography, Higher National Defense University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor of Political Geography, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: The privileged geographical and geopolitical position of the oceanic coastal areas plays an important role in enhancing the power and ensuring the security of countries. Today, the geopolitical and geostrategic importance of oceanic coastal areas is increasing. These regions have a significant impact on their geopolitical status and position in international relations. This research has been done with the aim of explaining the role of Iran's coastal region in the Indian Ocean on national security.
Method: The research is fundamental and applied, its method is descriptive-analytical. In order to collect data and information, a combined method (library and field) has been used, using survey tools, questionnaire and observation.
Findings: In the field method, the validation statistical population consisted of 12 faculty members specializing in the field of research, and the evaluation statistical population consisted of 54 experts. Data and information analysis has been done using SmartPLS software
Conclusion:The results of the research show that the geographical and geopolitical characteristics of the combined oceanic coastal areas (water and land), through the influence on the development indicators and also change the national power of the country, in the form of seven spatial-spatial, political, economic, cultural, social, and environmental factors. and military influence on national security. The dimensions, components and indicators of the impact of Iran's oceanic coastal region on national security have been counted, weighted, ranked and drawn in the form of a structural equation model in the form of 79 indicators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oceanic coastal region
  • National security
  • Southeast Iran
  • Geopolitics

مراجع

  • ابراهیمی، نبی‌الله. (1393). بررسی مقایسه‌ای مفهوم امنیت در مکاتب متأخر امنیتی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 17(66): 7-30.
  • احمدی، سید عباس؛ زارعی، بهادر و براتی، علیرضا. (1400). چالش‌های دفاعی ـ امنیتی توسعه دریا‌محور در سواحل مکران ازمنظر جغرافیای سیاسی مطالعه موردی: مقیاس: محلّی و ملّی. مجله سیاست دفاعی، 30(114): 33-58.
  • الهویردی‌زاده، رضا و حافظ نیا، محمدرضا. (1395). تبیین رابطه موقعیت دریایی با سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها، مجموعه مقالات همایش فرآوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب شرق کشور؛ تهران: وزارت کشور، 27 مهرماه 1395: 104.
  • رکن‌الدین افتخاری، عبد الرضا و پرچکانی، پروانه. (1395). تحلیل راهبردی ظرفیت‌های گردشگری داخلی و بین المللی کرانه‌های اقیانوسی شرق ایران، مجموعه مقالات همایش فرآوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب شرق کشور؛ تهران: وزارت کشور.
  • آقامحمدی، داود. (1397). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل راهبردی مؤثر بر آمایش سرزمینی از منظر امنیت ملی (مورد مطالعه: منطقه جنوب‌شرق ایران). مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، 2(8): 29-55.
  • امیری، هاشم؛ علی پور، عباس و هاشمی، مصطفی. (1396). تحلیلی بر عملکرد جمهوری اسلامی ایران در ساماندهی محدوده فضایی جنوب شرق ایران، فصلنامه سیاست، 4(15).
  • توماس، کارولین. (1382). حکومت جهانی، توسعه و امنیت انسانی، ترجمه، مرتضی بحرانی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • حافظ نیا، محمدرضا و احمدی کرچ، سید عباس. (1396). آرا و نظریه‌های علمی دکتر محمدرضا حافظ‌نیا (استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تربیت مدرس)، مشهد: پاپلی
  • حافظ نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم. (1384). تحلیل ظرفیت‌های ژئوپلیتیک سواحل جنوب شرق ایران در راستای منافع ملی (فضای مورد غفلت). جغرافیا و توسعه، 3(6): 5-20.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا؛ رشید، غلامعلی؛ پرهیزگار، اکبر و افشردی، محمدحسین. (1386). الگوی نظری طراحی راهبرد دفاعی مبتنی بر عوامل ژئوپلیتیکی. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، 3(8): 38-7.
  • خلیلی. رضا (1388)، مطالعات امنیت غربی محدودیت‌های تبیین و الزامات تغییر، فصلنامه مطالعات راهبردی، 12 (3): 79-48.
  • دوئرتی، جیمز و فالتزگراف، رابرت (1388). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل. ترجمه: طیب، علیرضا و بزرگی، وحید، تهران: نشر قومس.
  • صباغیان، علی، جلالی، محسن. (1400). مؤلفه‌های ژئواکونومیک سیاست خارجی فرانسه در فضای رقابت‌های ژئوپلیتیک غرب آسیا و پیامدهای آن برای روابط ایران-فرانسه. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، 14(1).
  • عاطفی حسن، رومینا ابراهیم، قربانی نژاد ریباز. (1399). الگوی نظری توسعه فضایی در مناطق مرزی تلفیقی. فضای جغرافیایی، ۲۰ (۷۲): ۳۷-۱۹.
  • غازی، ایران، حامدی، محدثه و حسن زاده، سمیرا. (1395). تحلیل پتانسیل‌های توسعه در سواحل جنوب شرق ایران به‌عنوان HUB منطقه‌ای در حوزه انرژی، مجموعه مقالات همایش فرآوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب شرق کشور، تهران: وزارت کشور، 27 مهرماه 1395.
  • کریمی پور، یداله، و محمدی، حمیدرضا. (1389). تعریف منطقه ساحلی برای مطالعات ICZM در ایران. جغرافیا، 8(25)، 87-103.
  • کریمی‌پور، یدالله و محمد حیدری. (1388). ژئوپلیتیک کرانه‌های دریایی ایران از دیدگاه مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، تهران: دانشگاه خوارزمی
  • مسعود محمدحسینی و عباس علی پور. (1391). سنجش تهدیدهای امنیتی در جنوب شرق ایران (با تاکید بر امنیت مرزی)، فصلنامه سیاست دفاعی، 20(78): 163.
  • مرکز پژوهش‌های اتاق ایران. (1401). کریدورهای منطقه‌ای و موقعیت ژئواکونومیک ایران.
  • مورگنتا، هانس جی. (1374). سیاست میان ملت‌ها: تلاش در راه قدرت و صلح. ترجمه: مشیرزاده، حمیرا، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
  • میرزایی، سید علی و هاشمی قاسم آبادی، عبدالرضا. (1395). بررسی مطلوبیت‌ها و محدودیت‌های صنایع دریایی جهت توسعه در سواحل جنوب شرقی ایران- مکران، مجموعه مقالات همایش فرآوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب شرق کشور؛ تهران: وزارت کشور، 27 مهرماه 1395.
  • نوذری, فضل الله؛ قادرپناه، فریبرز؛ نصیری, احسان. (1399). تبیین راهبردهای ارتقا نقش‌ سواحل مکران در بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران؛ با تاکید بر آموزش دریایی. آموزش علوم دریایی، 7(4): 64-78.
  • واثق، محمود؛ قالیباف، محمدباقر و غلامی، مجید. (1398). تدوین چشم انداز امنیتی مطلوب جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی. مطالعات راهبردی بسیج، 22(82): 129-158.
  • یزدان پناه، کیومرث؛ الماسی، بهنام و محمدی کاظم آبادی، لیلا. (1396). ارائه‌ی الگوی آمایش سرزمین نواحی ساحلی دریای مکران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار منطقه‌ای (مطالعه‌ی موردی: شهرستان‌های چابهار و ایرانشهر). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 5(4 ): 539-564.
  • Grosse, T. G. (2014). Geoeconomic relations between the EU and China: the lessons from the EU weapon embargo and from Galileo. Geopolitics, 19(1), 40-65.
  • Prescott, J. R. V. (1975). The political geography of the oceans. (No Title).
  • Till, G. (2004). Seapower: A Guide for the Twenty-first Century. London, FRANK CASS Publishers.
  • Till, G. (2013). Seapower: A guide for the twenty-first century(Vol. 51). Oxon: Routledge.
  • UNCTAD Review of Maritime Transport, various issues. For 2006–2019, the breakdown by type of cargo is based on Clarkson Research Services, Shipping Review and Outlook, various issues

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار